महाराष्ट्राची जनगणना | Cencus of Maharashtra | Cencus of India 2011

This Article Contains

एका विशिष्ट वेळी, विशिष्ट प्रदेशात वास्तव्यास असलेल्या लोकांच्या संख्येला लोकसंख्या म्हणतात आणि लोकसंख्या मोजण्याच्या या प्रक्रियेस जनगणना असे म्हणतात.

भारतात सर्वात पहिली जनगणना १८७२ साली लॉर्ड मेयोच्या काळात पार पडली. त्यानंतर १८८१ पासून दर १० वर्षानंतर जनगणना करण्यात येऊ लागली. २०११ सालाची जनगणना हि १८७२ नंतरची १५ वी जनगणना तर स्वातंत्र्यानंतरची ७ वी जनगणना होती.

२०११ च्या जनगणनेनुसार भारताची एकूण लोकसंख्या १२१ कोटी इतकी आहे आणि महाराष्ट्र राज्याची लोकसंख्या ११.२४ कोटी इतकी आहे. महाराष्ट्राची लोकसंख्या भारताच्या एकूण लोकसंख्येच्या ९.२८% इतकी आहे. लोकसंख्येचा विचार करता महाराष्ट्र देशातील द्वितीय क्रमांकाचे राज्य ठरले तर पहिल्या क्रमांकावर उत्तर प्रदेश आहे. उत्तर प्रदेशची लोकसंख्या १९.९८ कोटी आहे.

महाराष्ट्रातील लोकसंख्या | Population of Maharashtra

महाराष्ट्राची एकूण लोकसंख्या: ११,२३,७४,३३३

Note : १ ऑगस्ट २०१४ आधी ठाणे जिल्हा महाराष्ट्रातील सर्वाधिक लोकसंख्येचा जिल्हा होता. १ ऑगस्ट २०१४ ला ठाणे जिल्ह्याचे विभाजन होऊन पालघर हा नवीन जिल्हा तयार झाला. त्यानंतर आता पुणे जिल्हा प्रथम तर ठाणे जिल्हा तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. नव्याने निर्मित ठाणे जिल्ह्याची लोकसंख्या ८०.७० लाख इतकी आहे.

महाराष्ट्रातील सर्वाधिक लोकसंख्या असणारे जिल्हे | Highest Populated Districts of Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव लोकसंख्या
०१
ठाणे
१.१० कोटी
०२
पुणे
९४.३ लाख
०३
मुंबई उपनगर
९३.५७ लाख
०४
नाशिक
६१.०७ लाख
०५
नागपूर
४६.५४ लाख

महाराष्ट्रातील कमी लोकसंख्या असणारे जिल्हे | Lowest Populated Districts of Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव लोकसंख्या
०१
सिंधुदुर्ग
८.५० लाख
०२
गडचिरोली
१०.७३ लाख
०३
हिंगोली
११.७७ लाख
०४
वाशीम
११.९७ लाख
०५
भंडारा
१२.०० लाख

महाराष्ट्रातील लिंग गुणोत्तर / स्त्री-पुरुष प्रमाण | Sex Ratio of Maharashtra

लिंग गुणोत्तर म्हणजे लोकसंख्येतील दर १००० पुरुषांमागील असणारी स्त्रियांची संख्या होय.

लिंग गुणोत्तर = (स्त्रियांची संख्या/पुरुषांची संख्या) x १०००

२०११ च्या जनगणनेनुसार

भारतातील लिंग गुणोत्तर ९४३ आहे.

महाराष्ट्रातील लिंग गुणोत्तर ९२९ इतके आहे.

यामध्ये ग्रामीण भागातील लिंग गुणोत्तर ९५२ तर नागरी भागातील लिंग गुणोत्तर ९०३ इतके आहे. (म्हणजेच महाराष्ट्रात दर १००० पुरुषांमागे ९२९ स्त्रिया आहेत.)

महाराष्ट्रातील २६ जिल्ह्यांचे लिंग गुणोत्तर हे राज्यस्तरावरील लिंग गुणोत्तरापेक्षा अधिक आहे.

महाराष्ट्रातील सर्वाधिक लिंग गुणोत्तर असणारे जिल्हे | Districts Having Highest Sex Ratio in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव लिंग गुणोत्तर
०१
रत्नागिरी
११२२
०२
सिंधुदुर्ग
१०३६
०३
गोंदिया
९९९
०४
सातारा
९८८
०५
भंडारा व गडचिरोली
९८२

महाराष्ट्रातील सर्वात कमी लिंग गुणोत्तर असणारे जिल्हे | Districts Having Lowest Sex Ratio in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव लिंग गुणोत्तर
०१
मुंबई शहर
८३२
०२
मुंबई उपनगर
८६०
०३
अविभाजित ठाणे
८८६
०४
पुणे
९१५
०५
बीड
९१६

महाराष्ट्रातील बाल लिंग गुणोत्तर | Child Sex Ratio of Maharashtra

० ते ६ वर्ष वयोगटातील बालकांमध्ये दर १००० मुलांमागे असणारे मुलींचे प्रमाण म्हणजे बाललिंगगुणोत्तर होय.

२०११ च्या जनगणनेनुसार

भारतातील बाल लिंग गुणोत्तर : ९१९

महाराष्ट्रातील बाललिंग गुणोत्तर : ८९४

महाराष्ट्रातील १९ जिल्ह्यांचे बाल लिंग गुणोत्तर राज्य स्तरावरील बाल लिंग गुणोत्तरापेक्षा अधिक आहे.

सर्वाधिक बाल लिंग गुणोत्तर असणाऱ्या महाराष्ट्रातील पहिल्या पाच जिल्ह्यांपैकी चार जिल्हे (गडचिरोली, गोंदिया, चंद्रपूर व भंडारा) हे विदर्भातील नागपूर विभागामधील आहेत.

सर्वात कमी बाल लिंग गुणोत्तर असणाऱ्या पहिल्या पाच जिल्ह्यांपैकी दोन जिल्हे (बीड व औरंगाबाद) हे औरंगाबाद विभागातील / मराठवाड्यातील आहेत.

महाराष्ट्रातील सर्वाधिक बाल लिंगगुणोत्तर असणारे जिल्हे | Districts Having Highest Child Sex Ratio in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव लिंग गुणोत्तर
०१
गडचिरोली
९६१
०२
गोंदिया
९५६
०३
चंद्रपूर
९५३
०४
भंडारा
९५०
०५
नंदुरबार
९४४

महाराष्ट्रातील सर्वात कमी बाल लिंगगुणोत्तर असणारे जिल्हे | Districts Having Lowest Child Sex Ratio in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव लिंग गुणोत्तर
०१
बीड
८०७
०२
जळगाव
८४२
०३
अहमदनगर
८५२
०४
बुलडाणा
८५५
०५
औरंगाबाद
८५८

साक्षरता दर | Literacy Rate of Maharashtra

स्वातंत्र्यावेळी म्हणजेच १९४७ साली भारताचा साक्षरता दर केवळ १२ टक्के इतका होता.

२०११ च्या जनगणनेनुसार

भारतातील साक्षरता दर : ७४.०४%

महाराष्ट्रातील साक्षरता दर : ८२.३०%

महाराष्ट्रातील एकूण १७ जिल्ह्यांचा साक्षरता दर  हा राज्य स्तरावरील साक्षरता दरापेक्षा अधिक आहे. नाशिक जिल्ह्याचा साक्षरता दर हा राज्य स्तरावरील साक्षरता दाराइतकाच आहे. सार्वधिक साक्षरता दर असणाऱ्या पहिल्या पाच जिल्ह्यांपैकी नागपूर, अकोला व अमरावती हे तीन जिल्हे विदर्भातील आहेत. विद्येचे माहेरघर असलेले पुणे ८ व्या क्रमांकावर आहे.

सर्वाधिक साक्षरता दर असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Highest Literacy Rate in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव साक्षरता दर
०१
मुंबई उपनगर
८९.९%
०२
मुंबई शहर
८९.२%
०३
नागपूर
८८.४%
०४
अकोला
८८.०%
०५
अमरावती
८७.४%

सर्वात कमी साक्षरता दर असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Lowest Literacy Rate in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव साक्षरता दर
०१
नंदुरबार
६४.४%
०२
जालना
७१.५%
०३
धुळे
७२.८%
०४
परभणी
७३.३%
०५
गडचिरोली
७४.४%

महाराष्ट्रातील पुरुष साक्षरता दर | Male Literacy Rate of Maharashtra

२०११ च्या जनगणनेनुसार

भारतातील पुरुष साक्षरता दर : ८२.१४%

महाराष्ट्रातील पुरुष साक्षरता दर : ८८.४%

महाराष्ट्रातील एकूण १८ जिल्ह्यांचा पुरुष साक्षरता दर राज्य पुरुष साक्षरता दरापेक्षा जास्त आहे.

सर्वाधिक पुरुष साक्षरता दर असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Highest Male Literacy Rate in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव साक्षरता दर
०१
मुंबई उपनगर
९२.९%
०२
अकोला
९२.३%
०३
नागपूर
९२.१%
०४
गोंदिया
९२.०%
०५
वर्धा
९१.९%

सर्वात कमी पुरुष साक्षरता दर असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Lowest Male Literacy Rate in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव साक्षरता दर
०१
नंदुरबार
७२.२%
०२
धुळे
७९.५%
०३
जालना
८१.५%
०४
गडचिरोली
८२.३%
०५
परभणी
८२.६%

महाराष्ट्रातील स्त्री साक्षरता दर | Female Literacy Rate in Maharashtra

२०११ च्या जनगणनेनुसार

भारतातील स्त्री साक्षरता दर : ६५.४६%

महाराष्ट्रातील स्त्री साक्षरता दर : ७५.९०%

महाराष्ट्रातील एकूण १४ जिल्ह्यांचा स्त्री साक्षरता दर हा राज्याच्या स्त्री साक्षरता दरापेक्षा जास्त आहे.

सर्वाधिक स्त्री साक्षरता दर असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Highest Female Literacy Rate in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव साक्षरता दर
०१
मुंबई उपनगर
८६.४%
०२
मुंबई शहर
८६.५%
०३
नागपूर
८४.५%
०४
अकोला
८३.५%
०५
अमरावती
८३.१%

सर्वात कमी स्त्री साक्षरता दर असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Lowest Female Literacy Rate in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव साक्षरता दर
०१
नंदुरबार
५६.१%
०२
जालना
६१.१%
०३
धुळे
६३.६%
०४
परभणी
६५.८%
०५
नांदेड
६६.१%

लोकसंख्येची घनता | Population Density

प्रति चौरस कि. मी. क्षेत्रामध्ये असणाऱ्या लोकांच्या संख्येस लोकसंख्येची घनता असे म्हणतात.

लोकसंख्येची घनता =(एकूण लोकसंख्या / देशाचे एकूण क्षेत्रफळ चौ.कि.मी.)

२०११ च्या जनगणनेनुसार

भारताची लोकसंख्या घनता : ३८२

महाराष्ट्राची लोकसंख्या घनता : ३६५

महाराष्ट्रातील एकूण ९ जिल्ह्यांमधील लोकसंख्येची घनता ही राज्याच्या लोकसंख्येच्या घनतेपेक्षा जास्त आहे. नवीन ठाणे जिल्ह्याची लोकसंख्या घनता १९०० इतकी आहे. 

सर्वाधिक घनता असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Highest Population Density in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव घनता
०१
मुंबई उपनगर
२०९८०
०२
मुंबई शहर
१९६५२
०३
अविभाजित ठाणे
११५७
०४
पुणे
६०३
०५
कोल्हापूर
५०४

सर्वात कमी घनता असणारे महाराष्ट्रातील जिल्हे | Districts Having Lowest Population Density in Maharashtra

अ. क्र. जिल्ह्याचे नाव घनता
०१
गडचिरोली
७४
०२
सिंधुदुर्ग
१६३
०३
चंद्रपूर
१९३
०४
रत्नागिरी
१९७
०५
यवतमाळ
२०४

FAQ

भारतात सर्वात पहिली जनगणना कधी करण्यात आली?

भारतात सर्वात पहिली जनगणना १८७२ साली लॉर्ड मेयोच्या काळात पार पडली. त्यानंतर १८८१ पासून दर १० वर्षानंतर जनगणना करण्यात येऊ लागली. २०११ सालाची जनगणना हि १८७२ नंतरची १५ वी जनगणना तर स्वातंत्र्यानंतरची ७ वी जनगणना होती.

महाराष्ट्राची लोकसंख्या किती आहे?

२०११ च्या जनगणनेनुसार महाराष्ट्राची एकूण लोकसंख्या: ११,२३,७४,३३३ इतकी आहे.

महाराष्ट्राचे लिंग गुणोत्तर किती आहे?

२०११ च्या जनगणनेनुसार महाराष्ट्रातील लिंग गुणोत्तर ९२९ इतके आहे. भारतातील लिंग गुणोत्तर ९४३ आहे.

महाराष्ट्राचा साक्षरता दर किती आहे?

२०११ च्या जनगणनेनुसार, महाराष्ट्रातील साक्षरता दर : ८२.३०% तर भारतातील साक्षरता दर : ७४.०४% इतका आहे.

महाराष्ट्राची लोकसंख्या घनता किती आहे?

२०११ च्या जनगणनेनुसार, महाराष्ट्राची लोकसंख्या घनता : ३६५ तर भारताची लोकसंख्या घनता : ३८२ इतकी आहे.

One Comment

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Chat with us